CAPITULUM PRIMERUM
In isto capítulo tratatur de qua casta pajarorum erat dóminus Quijotus et de cosis in quibus matabat tempus
In uno lugare manchego, pro cujus nómine non volo calentare cascos, vivebat facit paucum tempus. Quidam fidalgus de his qui habent lanzam in astillerum, adargam antiquam, rocinum flacum et perrum galgum, qui currebat sicut ánima quae llevatur a diábolo. Manducatoria sua consistebat in unam ollam cum pizca más ex vaca quam ex carnero, et in unum ágilis-mógilis qui llamabatur salpiconem, qui erat cena ordinaria, exceptis diebus de viernes quae cambiabatur in lentéjibus et diebus dominguis in quibus talis homo chupabatur unum palominum. In isto consumebat tertiam partem suae haciendae, et restum consumebatur in trajis decorosis sicut sayus de velarte, calzae de velludo, pantufli et alia vestimenta que non veniut ad cassum.
Talis fidalgus non vivebat descalzum, id est solum: nam habebat in domo sua unam amam quae tenebat encimam annos quadraginta, unam sobrinam quae nesciebat quod pasatur ab hembris quae perveniunt ad vigésimum, et unum mozum campi, qui tan prontum ensillabat caballum et tan prontum agarrabat podaderam. Quidam dicunt quod apellidábatur Quijada aut Quesada, álteri opinant quod llamábatur otram cosam, sed quod sacatur in limpio, est quod suum verum apellidum erat Quijano: sed hoc non importat tria caracolia ad nostrum relatum, quia quod interest est dícere veritatem pelatam et escuetam.
Oportet scire quod sobredichus fidalgus, in ratis quibus estabat ociosus (qui erant quasi totis anni) enfrascabatur in lectura librorum caballeriae cum aficione tanta et gustu tanto, quod dejavit quasi per completum exercicium cazae et etiam administrationem suae haciendae, et tam emperratum estabat in istis cosis de la caballeria andante quod véndidit plures fanegas terrae sembradurae ut compraret libros ad talem asuntum pertinentes, de quibus implevit domum suam. Noctes et dies estabat dale que dale super interpretacionem quarundam frasium sicut ista: La razón de la sinrazón que a mi razón se hace, de tal manera mi razón enflaquece, que con razón me quejo de la vuestra fermosura. Non est dicendum, tremendum baturrillum formatum in suo calletre, qui quidem, magis quam cerebrum humanum, videbatur espuertam gatorum pequeñorum.
In multis ocasionibus, disputavit cum Parroco sui pópuli (qui erat homo doctus gratuatus in Seconcia) super qualem fuisset meliorem caballerum, Palmerinum Inglaterrae aut Amadisem de Gaula, et in ista disputacione interiveniebat magister Nicolás (barberus pópuli) dicendo quod nullus caballerus llegavit ad alturam caballeri dicti del Febo, cum quo solum potebatur comparare dóminus Galaor, frater Amadisis de Gaula, qui non erat tan melindrosus nec lloriques sicut ille et tamen in valore non ibat in zagam illius. In uno verbo dicamus totum: ille consumebat dies enteros et noctes completas in istis lecturis, et ita cum tan exigua dormicione et lectura tan multiplicata, secavit molleram suam et pérdidit judicium. Totum quod in illis libris legebat, sicut amores, pendenciae, batallae, requiebri, etc., etc., intrabat in sua fantasia et arraigabat tantum in illa, ut nulla historia erat plus vera quam illae tonteriae.
Dicebat quod erat bonus caballerus Cid Ruy Díaz, sed non potebat descalzare caballero dicto de la Ardiente Espada, qui quidem cum uno solo revesaire, fecit quatuor cachos duobus fieris et descomunálibus gigántibus. Sed cum quo magis perdebat chavetam, erat cum Reinaldos de Montalbán et multo magis quando videbat illum salire de suo castillo ad furandum omnes quos topabat, sine parare in barras, sicut fecit cum ídolo áureo Mahomae ad quem echavit uñas et apañavit, ut historia narrat. Revolvebantur tripae suae propter imposibilitatem propinandi unam pateaduram traidori Galaon, et cum gustu dedisse propter istam pateaduram amam suam et etiam sobrinam tanquam añadiduram.
Et accidit quod rematatum totaliter judicium suum, empollavít in suo cacúmine ideam tan extravagantem, ut nullus locus soñáverat usque ad illum tempus: Ille crédidit non solúm conveniens sed necesarium suo honori et honori reipúblicae fieri caballerum andantem et percúrrere mundum cum suis armis et suo caballo, ad buscandas aventuras et ad faciendas omnes fazañas scriptas in suis libris predilectis, cum quo adquireret aeternum nomen et famam aeternam. Statim ac concepit talem chifladuram, dedit se prisam ad realizandam illam. Primum quod fecit fuit limpiare quasdam armas quae erant suorum abuelorum et quae estabant arrinconatas et plenas orinis et mohi, sed quando habebat illas limpias, notavit quod habebant faltam magnam scilicet carebant celata encaji, quia tantum habebant simplem morrionem; sed non se acobardavit per ipsum, quia ille erat mañosus et aprehendens áliquos cartones arreglavit unam cosam quae videbatur celatam. Ut se cercioraret de consistencia talis aparatus, sacavit gladium et dedit super illam duos mandobles et, quómodo potest suponere, fecit illum añicos, perdens in uno momento quod fecerat in semana una; sed non arredravit se per ipsum golpem fatalem; sumpsit álteros cartones et fecit álteram celatam et reforzavit eam cum barris ferreis et excusis mandoblibus, vidit esset bonam et risit de gustu.
Postea bajavit ad cuadram ad examinandum caballum suum, qui quidem etsi habebat plures tachae quam caballus Gonela, qui tantum pellis et ossa fuit, apparuit Quijoto melior quam Bucefalum Alexandri Magni et melior quam Babieca Cidis. Quatuor dies pasavit cavilando qualem nomen fuerit adequatum ad rocinem suum, quia conveniebat quod caballus tanti caballeri, habuerit nomen struendosum et rotundum, et posquam scripsit multa nómina et borravit et áddidit et trasmutavit et tornavit et revolvit, venit ad nomen Rocinante, nomen altum, sonorum et significativum in mente Quijoti. Impósitum nomen caballo, restabat álteram cosam non minus peliagudam, scílicet imponere nomen seipso, in quo empleavit non minus quam octo dies, et ad finem illorum, venit ad se nominandum Quijote ad secas.
Dum saboreabat nomen, venit ad suam mentem quod ille valerosus Amadis non quedavit satisfechum cum se nominare tantum Amadis, sed addidit nomen patriae suae, et nominavit se: Amadís de Gaula , propter quod noster homo dedit brincum in honorem felicis ocurrenciae, et dixit: “Ego nominabor Quijote de la Mancha .
Totum yam ita dispósitum, ut nihil videbatur restaret ad faciendum, nec in armis, nec in caballo: nec in ipso, vedit cum magna desconsolacione quod adhuc restabat rabum ad desolladum id est, restabat buscare damam ad quam dediscasset amorem suum, quia caballerus andantis sine amóribus, erat velut arbol sine frúctibus nec folis, corpus sine ánima, aut melius esqueletus sine carne.
Dicebat ille: " Si ego invenio áliqüem gigantem, et in lucta derribo eum in terra; aut facio sui córporis duos cachos, aut simpliciter rindo eum; non erit bunum non habere damam ad quam remítere et ad cuyus pedes ínquetur de rodillas, dicens húmili voci: -Ego, dómina sum gigans Caraculiambrus, dóminus ínsulae Malindrania, qui vinctus fuit, in singulare batalla, ab illo nunquam bene laudato dómino Quijoto de la Mancha, qui remitit me ad vos, ut disponatis de me sicut antojetur.
Cum tali discurso, dóminus Quijotus salivit de suis casillis et magis, quando statim invenit objetum femininum suarum ilusionum, qui erat una moza lugaris vicini pro qua in áltero témpore ille andubuit enamoratum. Illa erat muchacha labradora boni visus, quae apellabatur Aldonza Lorenzo, naturalis de El Toboso et ad quam etiam mudavit nomen in álterum póeticum, peregrinum et significativun, sicut omnes quos imposureat sibi ipsi et suis cosis: dómina amorum dómini Quijoti, appellata fuit, usque in aeternum, Dulcinea del Toboso.